Ribeiras do Miño
Patrimonio natural e paisaxístico
![belesar Presa de Belesar (Chantada)](https://www.casadasxacias.com/wp-content/uploads/2022/04/belesar.jpg)
Ao seu paso por Ribeira Sacra , o río Miño atópase co encoro de Belesar (en Chantada- Saviñao) e o de Peares ( en Carballedo-Pantón). Nas colas destes encoros hoxe séguese cultivando o viñedo e mantéñense as tradicións que había antes de que parte desta paisaxe única quedase asolagada baixo as augas do Miño.
O encoro de Belesar, inaugurado no ano 1963, é o primeiro muro de formigón co que se topa o Río Miño desde o seu nacemento na Serra de Meira ata chegar a Chantada e Saviñao, sendo no seu día un dos maiores complexos hidroeléctricos de Europa con 129 metros de altura, obra do enxeñeiro Luciano Yordi de Carricarte. Esta presa deixou baixa a auga tantísimos recordos e vivencias dos habitantes de máis de 20 pobos desaparecidos, como Porto, Pincelo ou Mourulle e tamén Taboada, Chantada ou Portomarín (o vello pobo quedou mergullado salvando a igrexa, que foi trasladada), na actualidade considerados a porta de entrada á Ribeira Sacra.
A 4 km do encoro de Belesar, río abaixo, atopámonos o pobo de Belesar, onde o río Miño volve ser navegable ata o encoro de Peares. Con 94 m de altura foi, en 1955, o primeiro encoro construído sobre o Miño. Esta é a zona máis concorrida por catamaráns e embarcacións de recreo, pois as variacións de caudal adoitan variar moi pouco en comparación coas da presa de Belesar. Baixo estas augas tamén desapareceron pobos como o de Sernande (aquí estaba a Casa do Barqueiro, concesionaria do paso en barca polo Miño).
Afortunadamente, algunhas igrexas de gran valor cultural, como a de Santo Estevo de Chouzán e a igrexa románica Xoan dá Coba, foron recolocadas en un novo emprazamento baixo a supervisión do arquitecto Pons Sorolla.
Aínda que estas construcións hidroeléctricas reportaron grandes beneficios económicos e progreso para a zona naquela época, terminaron para sempre cun modo de vida característico da ribeira e co seu patrimonio natural e cultural mergullado. Por sorte, todo ese saber perdura na memoria dos nosos maiores, e vaise transmitindo de xeración en xeración. Grazas a eles sabemos que, aínda que non podamos volver atrás, debemos preservar e coidar o noso patrimonio para non esquecer as nosas orixes e manter o noso modo de vida para as xeracións futuras.
Esta é unha historia vivida en primeira persoa en Casa das Xacias. As irmás Daria e Rosalía, que a habitaron ata 1980, así como os seus herdeiros David e Cándida, cuxos viñedos e adega quedaron baixa a auga, quixeron transmitir os valores e vivencias deste xeito de vivir “dá ribeira” . Hoxe, a neta de David segue contando ás súas fillas pequenas como se vivía nas ribeiras de Pesqueiras cando no Miño se cruzaba en barca para ir de romaría.
![Castro de Candaz](https://www.casadasxacias.com/wp-content/uploads/2022/04/Chantada-Castro-de-Candaz-2_DL-.jpg)
Casa das Xacias atópase nas ribeiras do Miño, en Pesqueiras. É unha aldea con tradición vinícola que, xunto con Sabadelle, Piedrafita e San Fiz, constitúen as parroquias que se atopan nas beiras do Miño de Chantada, e cuxos viñedos, casas e vidas quedaron tempo atrás asolagadas pola auga tras a construción da presa.
Hoxe, en pleno s. XXI, a pesar de que moitas familias tiveron que marchar, a ribeira do Miño segue fiel neste tramo ás súas tradicións, mantendo vivo o patrimonio natural e cultural da zona. Aquí perviven tanto elaboradores de bos viños, como un pazo do s . XII no que se alterna a cultura con sabores galegos. Unha serie de bancales, castiñeiros, montes comunais ou explotacións gandeiras modernas que souberon adaptarse mediante proxectos sustentables co medio ambiente.
Neste tramo do río Miño, á altura de Pedrafita (Chantada), áchase o Castro Candáz, que vos animamos a visitar. Este castro prerromano convertido a posteriori en fortaleza medieval, só se pode ver en determinadas épocas do ano debido á forte oscilación de caudal do encoro de Belesar.
Para chegar ao castro hai que facer un percorrido a pé de aproximadamente un quilómetro desde o lugar de Xillán e camiñar entre viñedos para descubrir parte da memoria mergullada que atesouran os ríos de Ribeira Sacra.
O documental Asolagados (2013), do director de cinema David Vázquez, trasládanos a estes pobos que quedaron asolagados polo encoro de Belesar e que, grazas a unhas obras realizadas na presa quedaron de novo ao descuberto no ano 2011. O documental toma nota dos testemuños de persoas que viviron neses lugares antes da construción da presa e que tiveron que deixalo todo. Mostra imaxes de Ribeira Sacra, do río Miño e dos restos das casas, adegas, árbores froiteiras e hortas que nos axudan a imaxinar como foi esa ribeira do Miño á que chegaban salmóns e lampreas remontando 230 km dende o Atlántico ata as proximidades de Chantada: non en balde foi considerado uns dos mellores ríos salmoneros de España na publicación de 1945 O salmón e a súa pesca en España. Se o que desexas é perderte e desconectar, esta zona do río é a máis tranquila e menos concorrida. Cunha vexetación e unhas paisaxes de viñedos característicos, aquí poderás desfrutar do canto das aves e observar, por exemplo, a unha familia de patos penetrándose nas matogueiras.
![Viñedo](https://www.casadasxacias.com/wp-content/uploads/2022/04/VINEDO.jpg)
San Félix de Asma (San Fiz), onde está construída a presa de Belesar, continua coas súas ribeiras río abaixo e, antes de chegar a Belesar, posúe a zona de viñedos máis cotizada na zona de Chantada, a denominada “milla de ouro”. Nesta zona poderás ver adegas de pedra cos tellados a unha auga aliñados coa montaña que, antigamente, utilizábanse para facer labores de viticultura na ribeira. Tamén servían de refuxio para gardar viño, comer ou descansar dos longos e duros xornais de traballo, así como para gardar os apeiros de traballo. Hoxe moitas delas acondicionáronse para goce dos seus propietarios e outras para ofrecer experiencias aos visitantes.
Tras deixar a milla de ouro, a dez quilómetros de Casa das Xacias, chegarás ao singular pobo de Belesar , que se atopa a ambas as beiras do Miño. Nesta zona poderás facer un ruta fluvial en catamarán, vivir experiencias personalizadas a bordo dunha zódiac, desfrutar do patrimonio natural, por exemplo da fervenza de Auga Caída ou os bancales de viñedo, e ver as aldeas que se atopan en ambas as ladeiras do Miño. Na cima do meandro de Cabo do Mundo atópase, á beira dun ciprés, a igrexa de Santa María de Nogueira, a chamada Capela Sixtina galega, unha construción románica de metade do s . XII cun retablo maior do s . XVIII de estilo barroco.
Desde Belesar unha estrada que vai pegada ao río levarate ata a área recreativa da Cova, onde hai unha praia fluvial na que levan a cabo actividades acuáticas. Subindo de novo a montaña atoparás, presidindo o val sobre o río Miño, o Ecomuseo de Arxeriz, visita obrigada. Nel poderás aprender sobre natureza e historia, descubrir tradicións como a do Entroido Ribeirao (entroidos da ribeira) e desfrutar do exterior. Dende o castro que coroa a finca terás unha das mellores vistas de Cabo do Mundo, unha paisaxe de novela e escenario de obras literarias como O Cabo do Mundo, de Xabier Quiroga, Premio da crítica en Galicia, ou “Todo isto che darei”, de Dores Redondo, gañadora do Premio Planeta 2016.
Desde Belesar tamén poderás cruzar a ponte e aventurarte polas estreitas estradas con curvas que percorren as ribeiras de Chantada e Carballedo ata chegar a Peares, onde desemboca o río Sil. Por aquí poderás visitar sitios marabillosos. Recomendámosche unha parada no Penedo do Garabullo, un enorme cantil en cuxo lateral o río Fondós desemboca no Miño en forma de fervenza. Aquí atópase o único bosque mediterráneo da zona, con aciñeiras (Quercux ilex), sobreiras (Quercus suber) e madroños, unha paisaxe que se funde cos bancales de viñedo. Ata a década dos anos oitenta do século pasado aínda se extraía cortiza das sobreiras para fabricar os tapóns das botellas e cubas de viño. Se continúas a ruta, atoparasche o miradoiro da Grixoá nunha aldea hoxe case abandonada. Descubrirás unha torre de orixe medieval que ben se merece un alto antes de chegar a Peares.
Se viaxas na primavera, ademais das tonalidades verdes do viñedo, poderás ver nesta zona os brancos mantos que conforman as cerdeiras en flor, tan radiantes nos días asollados. É outro espectáculo que merece a pena desfrutar na Ribeira chantadina do Miño, que resulta especialmente rechamante en Belesar, Lincora, A Sariña e Nogueira.
En Casa das Xacias o sakura, a nosa cerdeira en fror, tamén nos anuncia a chegada da primavera.